Vì sao tập tục làm vía người Mường lại đặc biệt đến vậy?

Ẩn sâu trong đời sống văn hóa của người Mường tại Mai Châu, Hòa Bình là những nghi thức tâm linh giàu bản sắc, trong đó nổi bật nhất là làm vía người Mường. Với những du khách hiếu kỳ, tìm hiểu về lễ làm vía người Mường là cơ hội tuyệt vời để hiểu thêm về quan niệm sống, tín ngưỡng và nét đẹp tâm hồn của người dân nơi đây.

Làm vía người Mường là gì? 

Khi đặt chân đến những bản làng Mường ở Mai Châu, Hòa Bình hay dọc dãy núi Tây Bắc, du khách dễ bắt gặp hình ảnh người dân buộc những sợi chỉ màu đỏ, xanh quanh cổ tay nhau. Đằng sau hành động giản dị ấy là cả một nghi lễ tâm linh lâu đời được gọi là “làm vía” – một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa người Mường.

Theo quan niệm của người Mường, mỗi người sinh ra đều có nhiều vía (hồn vía), đóng vai trò như tấm khiên bảo vệ cơ thể trước bệnh tật, xui xẻo và những thế lực vô hình. Nếu chẳng may bị “mất vía”, người đó sẽ dễ gặp vận rủi, sức khỏe giảm sút, tinh thần sa sút. Vì vậy, nghi thức “làm vía” ra đời, như một cách để gọi hồn vía trở về, giúp con người lấy lại năng lượng và xua đuổi vận hạn.

Làm vía người Mường là gì? (nguồn: Làng văn hóa)

Tục làm vía gắn liền với tín ngưỡng đa thần của người Mường, trong đó tin rằng mọi vật, mọi người đều có linh hồn tồn tại song song với thể xác. Trải qua bao đời, nghi thức này vẫn được duy trì, trở thành nét văn hóa đặc trưng không thể thiếu trong các sự kiện quan trọng của đời người Mường: từ lúc chào đời, lớn lên, trưởng thành, cho đến khi về già.

Một điểm thú vị là nghi thức làm vía ở mỗi vùng Mường lại mang những nét riêng. Ở Mai Châu, Hòa Bình, người ta thường chú trọng vào lễ buộc chỉ cổ tay và mâm cúng đơn giản. Trong khi đó, ở các vùng Mường khác như Thanh Hóa hay Phú Thọ, lễ vía có thể phức tạp và kéo dài hơn. Thậm chí, có nơi còn kết hợp các điệu múa truyền thống hoặc phần hát đối trong lễ.

Xem thêm: Khám phá 7 lễ hội của người Mường tiêu biểu nhất

Các hình thức làm vía phổ biến trong văn hóa người Mường

Nói đến nghi thức làm vía người Mường, nhiều du khách thường liên tưởng ngay đến hình ảnh những sợi chỉ màu buộc quanh cổ tay. Tuy nhiên, thực tế, nghi thức này lại đa dạng hơn thế rất nhiều. Mỗi hình thức làm vía đều mang một ý nghĩa riêng, gắn liền với từng thời điểm, từng giai đoạn cuộc đời của mỗi người.

Lễ buộc chỉ cổ tay

Hình thức phổ biến nhất và dễ gặp nhất chính là lễ buộc chỉ cổ tay. Với người Mường, những sợi chỉ đỏ, xanh hay vàng trên cổ tay là “bùa hộ mệnh” giúp giữ vía, xua đuổi tà khí. Lễ buộc chỉ thường được tổ chức khi trong gia đình có người mới khỏi ốm, người vừa đi xa trở về hoặc trẻ nhỏ hay quấy khóc, dễ giật mình. 

Trong buổi lễ, thầy Mo sẽ đọc bài khấn gọi vía, sau đó từng người thân sẽ thay nhau buộc chỉ vào cổ tay người làm vía. Cảm giác được người thân buộc chỉ, kèm theo những lời chúc tốt đẹp, khiến ai cũng thấy ấm lòng.

Lễ vía kéo tuổi

Một hình thức làm vía khác mang nhiều ý nghĩa đặc biệt là lễ vía kéo tuổi. Đây là nghi thức dành cho những người già yếu, với mong muốn cầu cho họ thêm tuổi thọ, sức khỏe dẻo dai, sống lâu bên con cháu. Lễ này thường được tổ chức công phu hơn, mâm cúng đầy đủ hơn với gà trống, cơm nếp, rượu cần, hoa quả, thậm chí có thêm các loại bánh truyền thống. 

Ngoài hai hình thức phổ biến trên, một số vùng Mường còn có các nghi lễ làm vía khác tùy theo từng hoàn cảnh cụ thể. Ví dụ, có nơi làm vía cho người đi rừng lâu ngày trở về, người vừa thoát khỏi tai nạn hay thậm chí là những người chuẩn bị lên đường đi xa, để cầu bình an trên mọi nẻo đường.

Chính sự đa dạng ấy khiến mỗi lần tham dự một lễ vía, du khách đều có cảm giác như đang bước vào một câu chuyện tâm linh đầy màu sắc, nơi người Mường gửi gắm niềm tin, hy vọng và những mong cầu tốt đẹp cho cuộc sống.

Các bước tiến hành lễ làm vía người Mường

Mỗi nghi lễ làm vía của người Mường không chỉ là một nghi thức tâm linh mà còn là một câu chuyện văn hóa sống động, phản ánh niềm tin sâu sắc vào thế giới siêu nhiên. Khi có dịp chứng kiến hoặc tham gia, du khách sẽ cảm nhận được sự trang nghiêm, gần gũi và đầy màu sắc bản địa trong từng bước tiến hành lễ.

Trước tiên là khâu chuẩn bị lễ vật và không gian cúng (nguồn: Làng Văn Hóa)

Để buổi lễ diễn ra trọn vẹn, gia đình người làm vía thường chuẩn bị một mâm lễ với đầy đủ những món ăn và vật phẩm quen thuộc. Mỗi thứ đều mang một ý nghĩa riêng. Con gà trống luộc tượng trưng cho sức sống và sự khởi đầu mới. Xôi nếp dẻo thơm đại diện cho sự no đủ, sung túc. Cá nướng, trứng gà, rượu cần, cơm lam... đều là những sản vật đặc trưng của núi rừng, góp phần làm phong phú thêm cho mâm cúng. Ngoài ra, một bát gạo, một bát muối và chén rượu nhỏ là những thứ không thể thiếu trong mọi lễ cúng của người Mường. Đặc biệt, những sợi chỉ nhiều màu dùng để buộc cổ tay cũng được chuẩn bị sẵn, tượng trưng cho lời chúc sức khỏe và sự bảo hộ tâm linh.

Vai trò của thầy Mo là yếu tố quan trọng quyết định sự thành công của buổi lễ (nguồn: Báo ảnh dân tộc)

Thầy Mo chính là người kết nối giữa con người với thế giới thần linh, có trách nhiệm gọi hồn vía về cho người được làm lễ. Thầy Mo đứng trước mâm cúng, cất giọng khấn trang trọng để bắt đầu phần lễ. 

Những câu khấn bằng tiếng Mường có lúc chậm rãi, lúc dồn dập, khi tha thiết, khi mạnh mẽ như một bản giao hưởng của núi rừng. Nội dung bài khấn xoay quanh việc mời gọi hồn vía quay về, xua đuổi tà ma và cầu mong thần linh phù hộ cho người được làm vía khỏe mạnh, bình an.

Khi bài khấn kết thúc, thầy Mo hoặc người lớn tuổi trong gia đình sẽ cầm từng sợi chỉ màu đã chuẩn bị sẵn, nhẹ nhàng buộc vào cổ tay người làm vía. Mỗi lần buộc chỉ là một lần gửi gắm lời chúc tốt đẹp: mong người ấy khỏe mạnh, gặp nhiều may mắn, tránh được mọi điều xui xẻo. Đối với du khách, khoảnh khắc được người bản địa buộc chỉ cổ tay và nói lời chúc bằng tiếng Mường chắc chắn sẽ là một trải nghiệm khó quên.

Cả gia đình, đôi khi có cả hàng xóm, bạn bè và khách du lịch cùng quây quần bên mâm cơm ấm cúng. Người Mường tin rằng, khi cùng nhau ăn bữa cơm này, những điều tốt lành từ buổi lễ sẽ thấm sâu vào người làm vía, giúp họ hồi phục tinh thần và thể lực.

Đối với du khách, được chứng kiến từ khâu chuẩn bị đến khi kết thúc, thậm chí trực tiếp tham gia vào các phần nghi lễ, chính là cách chân thật nhất để chạm vào đời sống văn hóa tâm linh đầy ý nghĩa của người Mường.

Trải nghiệm văn hóa độc đáo dành cho khách du lịch khi đến Mai Châu, Hòa Bình

Ngày nay, khi du lịch cộng đồng phát triển, lễ làm vía của người Mường tại Mai Châu, Hòa Bình đã trở thành một hoạt động văn hóa hấp dẫn dành cho du khách. Nhiều bản du lịch như Bản Lác, Pom Coọng đã đưa nghi thức này vào chương trình trải nghiệm, giúp du khách không chỉ quan sát mà còn có thể trực tiếp tham gia.

Trải nghiệm văn hóa độc đáo dành cho khách du lịch khi đến Mai Châu, Hòa Bình (nguồn: BamBoo Airways)

Du khách sẽ được chứng kiến toàn bộ quá trình từ khâu chuẩn bị đến khi tận mắt nhìn thấy những nghi thức gọi vía. Đặc biệt, bạn có thể trải nghiệm khoảnh khắc buộc chỉ cổ tay – như một cách đón nhận lời chúc may mắn từ người bản địa. Sau buổi lễ, việc cùng ngồi thưởng thức bữa cơm “giữ vía” với người dân bản làng cũng là một trải nghiệm khó quên.

Xem thêm: Đám ma người Mường: Dấu ấn tâm linh của người đồng bào

Nếu bạn đang tìm kiếm một điểm lưu trú lý tưởng, dễ dàng tham gia các hoạt động văn hóa bản địa như lễ làm vía, Mai Chau Hideaway Lake Resort chắc chắn là lựa chọn không thể bỏ qua. Đây là một resort chất lượng cao cấp, mang đến không gian thư giãn tuyệt đối với view núi rừng và mặt hồ xanh mát, thích hợp để nghỉ ngơi trong hành trình khám phá Mai Châu. 

Từ đây, bạn có thể dễ dàng kết hợp chuyến đi trải nghiệm lễ vía tại các bản làng Mường lân cận, rồi trở về tận hưởng dịch vụ nghỉ dưỡng đẳng cấp giữa non nước Mai Châu.

Chính những giây phút trải nghiệm lễ làm vía người Mường sẽ giúp du khách hiểu thêm về niềm tin tâm linh lẫn văn hóa của dân tộc này. Nếu có dịp đến Mai Châu, đừng bỏ lỡ cơ hội tham gia một buổi lễ vía – một nét văn hóa bản địa độc đáo và đầy ý nghĩa này nhé!